De schaduwkanten van ambitie

Ambitie heb je nodig om tot succes te komen. Tenminste, dat is een belangrijk credo in de wereld van werken, sporten en ondernemen. Is deze veronderstelling eigenlijk wel juist? Is ambitie niet een valkuil waarin velen vast komen te zitten met akelige gevolgen? In dit artikel ga ik in op de schaduwkanten van ambitie.

Ambitie, de betekenis

Iedereen weet wat ambitie is, maar voor de duidelijkheid wil ik je toch een paar betekenissen noemen:

• Streven naar roem
• Eerzucht
• Begeerte om iets te verwerven
• Streven naar een bepaald doel
• Persoonlijk succes
• Streven om carrière te maken
• Wil om iets te bereiken

Eigenlijk kun je al deze betekenissen terugbrengen naar de volgende twee:

De drang om iets te worden, zoals:
een rol, de grootste, een functie, de beste, een positie

De drang om iets te hebben, zoals:
een titel, bezit, geld, roem, status, macht

Vanuit de situatie van dit moment bekeken willen we dus naar een toekomstige situatie die groter, hoger, beter of meer is dan de huidige. Blijkbaar is wat er nu is niet voldoende. Je moet het verlangen hebben naar ‘meer’. Ik gebruik hier het woord ‘moet’ omdat dit verlangen als iets belangrijks wordt gezien door onze omgeving. We groeien er in onze Westerse wereld mee op. We worden van jongs af aan gestimuleerd om ambitieus te zijn. Waarom eigenlijk?

Het ego, vriend of vijand?

Om het antwoord op deze vraag te vinden moeten we eerste eens kijken wat er achter de drang naar meer zit, achter de begeerte. We leven via zintuigelijke waarneming. We ervaren van alles door te zien, te voelen, te proeven en te horen. Stel je ziet een huis en je vindt het heel erg mooi. Je denken vormt dan een bepaald beeld en denkt “ik wil ook zo’n huis”. Zo ontstaat begeerte. Je gaat plannen maken om die begeerte concreet te maken.

Ons denken maakt op deze manier voortdurend vergelijkingen. Het vergelijkt een waarneming met de huidige situatie en merkt een verschil op. En als dit denken de overtuiging heeft dat hetgeen wordt ervaren als een gemis binnen zijn/haar bereik is komt het in actie. Bij dit denken komt het ego om de hoek kijken. Het ego uit zich op verschillende manieren. Ik wil er hier twee noemen die vooral op deze situatie van toepassing zijn:

Onverzadigbaar

‘Het meer is nooit vol’ is hier het thema. Er is een voortdurende drang naar meer. Meer geld, meer roem, meer succes etc..

Haantje de voorste

Hier is de drang aanwezig om de grootste, de eerste, de beste of de snelste te zijn. Voortdurend anderen willen overtreffen leidt tot competitie en concurrentie.

Er is altijd een overtreffende trap aanwezig. Door te vergelijken ontdek je steeds een gemis of een tekort. De hiervoor genoemde eigenschappen van het ego steken nu de kop op. Heb je een bepaalde functie? Er is altijd een hogere, beter betaalde of een functie met meer status te vinden. Ben je vermogend? Meer geld, een groter huis, een luxere auto en meer bezit is steeds beschikbaar. En hoe gemakkelijker mensen meer en beter aan weten te trekken, des te hebzuchtiger ze worden.

Gevangen in het ‘ambitie’ proces

Voor dat je het weet leef je volledig naar de drijfveren van het ego. Mensen die ontdekken dat het manifesteren van hun ego-behoeften hen steeds gemakkelijker af gaat raken snel gevangen in dit ‘ambitie’ proces. Steeds meer raakt men gehecht aan het behalen van nieuwe resultaten. Aan de resultaten zelf raken ze snel gewend. Die nieuwe auto wordt steeds sneller ingeruild voor een grotere. De omzet van je bedrijf moet een voortdurend stijgende lijn blijven vertonen. Ben je Nederlands kampioen, dan wil je wereldkampioen worden.

Het gevaar bestaat dat je steeds meer en meer verstrikt raakt in je eigen geweven kleverige web van begeerte. Je web wordt steeds groter en je raakt er dieper en dieper in verstrikt tot je er niet meer los van kunt komen. Kijk eens om je heen. Hele volksstammen zijn bezig met hun -grotere of kleinere- web. De hele economie draait hier om. Koop dit, doe dat, word beter, maak carrière of neem een ‘hogere’ opleiding.

De gevolgen van het begeerte-web

Eén van de vervelende gevolgen van de gevangenschap in dit proces is dat je alleen maar gehecht bent aan het resultaat. Je kunt niet meer genieten van de reis er naar toe. Louter op wilskracht neem je die stappen die je zo snel mogelijk naar je doel brengen. En heb je je doel bereikt dan kun je er amper van genieten want er is al weer een nieuw doel ontsproten aan je brein.

En als je je doel niet of pas na lange tijd bereikt? Een enorme berg frustratie is het gevolg. Je wilt alles uit de kast halen om dat ‘heilige’ resultaat te halen. Nog meer discipline, nog meer opoffering. En nog meer ergernis, stress, gezondheidsklachten en echtscheidingen. Het doel heiligt de middelen.

Er is nog een tweede categorie mensen die dolgraag meer en beter willen maar voor wie dat betere voor hun gevoel onbereikbaar is. Ze hebben heimelijke ambities, maar nemen geen actieve stappen in die richting omdat het vertrouwen om hun doelen te halen ontbreekt. Of ze nemen wel stappen, maar zonder overtuiging. Dit heeft veelal jaloezie en afgunst tot gevolg. Ze gunnen hun collega die promotie niet of ze ‘storen’ zich aan de buurman die elk jaar een luxe vakantiereis boekt.

En zonder het in de gaten te hebben raken deze mensen vast in een web van ‘niets kunnen manifesteren’. Dit is een slachtofferrol. En in die slachtofferrol bevestigen ze voortdurend ‘voor mij is er niet meer weggelegd’ of ‘ik ben niet goed genoeg’. Het universum geeft je nauwkeurig terug wat je uitzendt: een voortdurend tekort. Deze mensen weven niet een web van ‘steeds meer’ maar een web van ‘voortdurend tekort’.

Is ambitie verkeerd?

Stel je een kunstschilder voor die uit liefde voor zijn vak ooit is begonnen en prachtige schilderijen maakt. Wanneer zijn bekendheid stijgt begint hij verslaaft te raken aan de roem. Uiteindelijk houdt hij niet meer van zijn schilderwerk maar van de voordelen, de roem, die het oplevert. De kans is groot dat zijn schilderwerk er niet op vooruit gaat.

Dit is een mooi voorbeeld van hoe het ego het roer heeft overgenomen en het web van ‘meer roem’ aan het bouwen is. Zijn oorspronkelijk passie, de passie van zijn ziel, is vervangen door een surrogaat passie. Zijn oorspronkelijke ambitie was mooie schilderwerken maken waar mensen blij van worden. Deze ambitie komt vanuit zijn diepere lagen en levert passie en plezier op. De ambitie om beroemd te worden levert slecht kortstondig ‘extern’ genot op wanneer dit bereikt wordt. Om vervolgens vervangen te worden door een nog grotere ambitie.

Ambitie is per definitie niet goed of fout. Het gaat erom hoe je er mee omgaat. Heb je een droom voor een bepaald bedrijf? Kun je genieten van de opbouw van dit bedrijf, met tegenslagen en obstakels en al? Geniet je ervan als het bedrijf eenmaal staat? Misschien heb je na een jaar of tien nieuwe ambities wat betreft je bedrijf en begin je aan iets nieuws. Kun je ook hier weer met passie aan de slag?

Genieten van de reis

Ga bij jezelf na of er plezier en regelmatig enthousiasme is in wat je doet. Dit plezier of enthousiasme moet vanuit jezelf komen. Dit komt niet uit wat je doet. Daarnaast is er aanvaarding nodig in situaties wanneer het plezier even ontbreekt. Aanvaarding is handelen uit overgave, doen wat er nodig is zonder je er tegen te verzetten.

Doe je je dingen niet met plezier of aanvaarding dan kun je je afvragen of je op het goede spoor zit. Waarschijnlijk staat je ego dan aan het roer. Je werkt bijvoorbeeld alleen voor het geld of alles moet wijken voor één doel: de beste worden in iets. Nu is er ploeteren, stress en wilskracht nodig om je doel te behalen. Je wilt iets forceren zonder dat het stroomt.

Het kan je helpen om na te gaan wat je beweegredenen zijn van een bepaalde ambitie. Kijk niet naar anderen, dan ben je weer aan het vergelijken. Ga na wat jou beweegt, puur vanuit jezelf, ongeacht wat een ander daar van vindt. Wat is je motivatie? Misschien geeft het resultaat je vreugde, maar hoe zit het met de reis er naar toe? Houden van wat je doet, dat is wat je plezier geeft. Het doel is secundair. Dit dient alleen om je richting te geven of je uit te dagen om het beste uit jezelf te halen

Besef dat het ego bijna geruisloos het roer kan overnemen. Vooral wanneer je succes boekt, maar ook bij het ontbreken van succes, in de slachtofferrol. Wees dus voortdurend bewust van je ego en zijn patronen. Hoe vaker je dit bewust wordt en je dingen doet vanuit je diepere verlangen, des te meer vreugde en passie je leven binnenstroomt. En des te beter kun jij je ambities zuiver houden.